Linga Vàng Ròng: Bảo Vật Quốc Gia Sâu Thẳm Dưới Nền Tháp Cổ Champa

Linga vàng ròng, một cổ vật vô giá, đã được tìm thấy một cách tình cờ trong quá trình khai quật khảo cổ tại nhóm đền tháp Pô Tằm (Bình Thuận) vào năm 2013. Với cấu trúc hình trụ độc đáo, chế tác bằng kỹ thuật gò tán tinh xảo, linga vàng không chỉ là biểu tượng tôn giáo mà còn là minh chứng cho sự phát triển rực rỡ của văn hóa Champa xưa.

Phát Hiện Bất Ngờ và Giá Trị Vượt Thời Gian

Linga vàng, với chiều cao 6,6 cm, đường kính thân gần 5,5 cm, vành 6 cm, nặng hơn 78 gram, chứa hơn 90% vàng ròng cùng bạc và đồng. Được biết, linga là vật thờ linh thiêng trong văn hóa Champa, tượng trưng cho bộ phận sinh dục nam, nguồn gốc của sự sống và tái sinh. Trong đạo Bà La Môn, nó còn là biểu tượng của thần Shiva, vị thần hủy diệt và tái sinh.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Lý, người trực tiếp tham gia khai quật, kể lại rằng, linga vàng được phát hiện một cách bất ngờ khi một công nhân tìm thấy vật thể màu vàng dưới lớp đất sâu nửa mét. Để bảo vệ hiện vật, ông Lý đã yêu cầu di chuyển ngay về bảo tàng trước khi trời tối. Điều này thể hiện sự trân trọng và ý thức bảo tồn di sản văn hóa.

Qua giám định, các nhà khoa học xác định linga có niên đại vào thế kỷ 8-9, trùng với thời kỳ tháp Pô Tằm. Không chỉ có giá trị về mặt vật chất, linga vàng còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, minh chứng cho tài năng của các nghệ nhân kim hoàn Champa. Đặc biệt, đây là hiện vật linga bằng vàng duy nhất được tìm thấy trong văn hóa Champa đến nay.

Ý Nghĩa Lịch Sử và Văn Hóa Sâu Sắc

Linga vàng không chỉ là một cổ vật đơn thuần, mà còn là một tư liệu khoa học quý giá, mang đến những hiểu biết sâu sắc về lịch sử, văn hóa, mỹ thuật, tôn giáo, kỹ thuật luyện kim của vương quốc Champa. Việc phát hiện linga vàng đã làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa của Việt Nam, đồng thời góp phần làm sáng tỏ những bí ẩn về một nền văn minh rực rỡ trong quá khứ.

Sau hơn 10 năm được phát hiện, linga vàng đã được Chính phủ công nhận là bảo vật quốc gia vào tháng 1/2024. Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của đất nước. Lễ công bố quyết định dự kiến sẽ được tổ chức tại di tích tháp Pô Sah Inư (TP Phan Thiết) trong dịp lễ hội Katê 2024 sắp tới, hứa hẹn thu hút sự quan tâm của đông đảo công chúng.

Hiện tại, linga vàng đang được bảo quản nghiêm ngặt trong kho cổ vật của Bảo tàng tỉnh Bình Thuận. Để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho bảo vật, UBND tỉnh đã chỉ đạo ngành văn hóa và công an địa phương lên phương án bảo vệ chặt chẽ. Việc trưng bày, triển lãm linga vàng trong tương lai sẽ được thực hiện với sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Khám Phá Thêm Về Di Tích Tháp Pô Tằm

Di tích tháp Pô Tằm, nơi phát hiện linga vàng, nằm dưới chân núi Ông Xiêm, được xây dựng theo phong cách Hòa Lai vào thế kỷ 8-9. Ban đầu, các tháp được xây dựng để thờ thần Siva, sau này vào thế kỷ 15, có thêm sự thờ cúng vua Pô Tằm, người có công lớn trong việc phát triển thủy lợi cho khu vực.

Đầu thế kỷ 20, nhà khảo cổ học người Pháp Henri Parmentier đã tiến hành nghiên cứu di tích này. Tuy nhiên, do hạn chế về điều kiện khai quật, ông chỉ khảo sát các kiến trúc trên mặt đất và kết luận rằng nhóm tháp chỉ có 6 tháp. Đến nay, các nhà khảo cổ Việt Nam đã phát hiện thêm hai đế tháp bị vùi lấp, nâng tổng số tháp tại di tích lên 8.

Trong quá trình khai quật, các nhà khảo cổ còn tìm thấy nhiều di vật khác như đồ gốm, kim loại, và một bia ký bằng chữ Phạn có niên đại năm 710. Những phát hiện này đã góp phần làm rõ hơn lịch sử và văn hóa của khu vực, đồng thời khẳng định giá trị to lớn của di tích tháp Pô Tằm.